http://www.benwilbrink.nl/projecten/selectie.sept08.htm
[Selectie Universiteitskrant Groningen]
Ben Wilbrink. [kladje 10-9, kan nog heel anders worden]
[kladje 10-9, kan nog heel anders worden]
De grondgedachte is eenvoudig: selectie-aan-de-poort zou die kandidaten tegen moeten houden die 'het eerste jaar niet halen.' Dat kan toch, met psychologische tests, op basis van eindexamencijfers, en een gesprek met de kandidaten? Als dat niet 100% lukt, een lager percentage is ook al prachtig. 'Zo gaat dat in Amerika toch ook, ik ben er juist nog geweest en heb de zegeningen van dat stelsel gehoord' valt in universitaire wandelgangen te beluisteren.
Onze hersenen zijn in staat om complexe situaties te reduceren tot enkele aandachtspunten, en tegelijk het idee te geven met zo'n drastische vereenvoudiging niets wezenlijks te hebben verloren. Soms is dat levensreddend, op de snelweg, of bij een uitslaande brand. Die truc toepassen op een complex onderwijsstelsel is een recept voor rampspoed. Iedere hoogleraar kan toch weten dat het onderwijsstelsel in Amerika op alle cruciale punten nogal anders in elkaar steekt dan het onze. Maak eens ruimte voor de gedachte dat tenminste sommige Amerikanen, zoals Derek Bok (van Harvard), zich opgezadeld weten met een selectiecircus dat over de laatste halve eeuw tot absurd extremisme is uitgegroeid. Niemand heeft daarom gevraagd, niemand heeft het zo gestuurd, het is de geseling van een vrije markt. In China en Japan, Zuid Korea ook, is er sprake van selectie voor hoger onderwijs die breed erkend wordt waanzin te zijn, maar hoe krijg je dat monster terug in zijn hok? Nee, neem dan Nederland. Wij hebben, evenals veel Europese landen, centrale eindexamens. Daarvan is bovendien bekend dat zij een heilzame werking hebben op de prestaties die het voortgezet onderwijs levert, internationaal vergeleken. Natuurlijk zijn die examens ook selectief; wie zoekt waar Nederland dan wel zijn selectie heeft weggestopt, moet kijken naar eindexamens. En naar de enorme verschillen die studierichtingen zoals technische wetenschappen en bedrijskunde aan hun studenten stellen. Naar ons binaire stelsel ook: hoger beroepsonderwijs, respectievelijk wetenschappelijk onderwijs. Het ritselt in ons landje van de selectie. Er is evident teveel selectie, vooral in het voortgezet onderwijs. Het is niet echt sterk om, om wat voor redenen dan ook, te pleiten voor nog meer selectie, bijvoorbeeld aan de poorten van het hoger onderwijs. Helaas, deze gedachte was de PvdA vreemd, toen zij in een motie samen met de VVD en de club van Pim wettelijk de weg vrij maakte voor selectie-aan-de-poort. En daar zitten we dan mee, wat moeten we met die vrijheid?
[kladje 10-9, kan nog heel anders worden]
Ik draai het om. De stelling stipt uitval en vertraging aan. Daar wil iedereen graag wat aan doen. Toch? Weten we wel waar we het over hebben? Hebt u wel eens een studentenadministratie doorgevlooid? Wel eens rendementscijfers van verschillende universiteiten met elkaar vegeleken? Spookstudenten gezocht? Een deel van de als studiestakers getelde studenten is om te beginnen nooit op komen dagen, doet in feite een andere opleiding (met succes), of trekt een jaartje uit om een weloverwogen studiekeuze te kunnen maken. Alles wat voor deze lui als studievertraging staat genoteerd, is zo fictief als wat. Wim Kok zag destijds spookstudenten als klaplopers die bovendien studiefinanciering incasserden, fraudeurs dus, en slingerde deze onzin de media in. Ik heb er onderzoek naar gedaan, en ja hoor, spookstudenten zijn precies wat het woord aangeeft: ze zijn er niet. Als universiteiten nu vooral bezig zijn om uitval en vertraging in het eerste jaar tegen te gaan, zijn ze tenminste deels met een strijd tegen windmolens bezig. Plasterk heeft ze contractueel gebonden aan een percentage resultaat; maar waar gaat dat percentage over?
Het is maar een geintje, natuurlijk, maar wel een serieus geintje. Daarnaast hebben 'echte' studenten, die hun studie serieus nemen en overtuigd zijn van hun keuze voor deze studie, natuurlijk ook problemen met studievertraging. Uitstelgedrag komt in de beste families voor. Examenregelingen met eindeloos veel toetsen waar je voor kunt zakken en die dan over moeten zijn een feilloos recept voor vermijdbare studievertraging. Beide zijn mede de verantwoordelijkheid van de faculteit: geef geen gelegenheid voor uitstelgedrag door het onderwijs kien te programmeren; doe herkansingen waar mogelijk de deur uit, sta compensatie van cijfers toe, beperkt het aantal tentamens. Groningen heeft er ervaring mee. Harry Schouwenaar heeft uitstelgedrag van studenten op de wetenschappelijke kaart gezet. Geneeskunde heeft begin jaren negentig laten zien hoe herinrichting van het propedeutisch examen het propedeuserendement op kan jagen van treurige percentages tot bijna het maximaal haalbare. En dat allemaal zonder selectie-aan-de-poort, hebt u dat opgemerkt? Investeren in selectie gaat ten koste van onderwijs (die tijd en euro's kun je maar een keer uitgeven), investeren in de programmering en de examenregeling levert direct onderwijskwaliteit op. Toch een verschil, niet?
[kladje 10-9, kan nog heel anders worden]
Nog zoiets: het aanbieden van vrije keuzen leidt gegarandeerd tot studievertraging. Vrije keuzen zijn vrije kopzorgen, lokken uitstelgedrag uit. Dat is ook zo geweldig van de BaMa: was het Nederland gelukt de studieduur eindelijk in de klauwen te krijgen, komt Loek Hermans de oude knip tussen kandidaats en doctoraal weer invoeren. Studievertraging dus. Vrije keuzen vindt bijna iedereen prachtig, maar aan het eind van de dag blijken ze vreselijk kostbaar. Het vraagt bestuurlijke moed om keuzevrijheden de das om te doen en zo iedereen pas een echte dienst te bewijzen. Daar is ook al weer geen selectie-aan-de-poort voor nodig. Of intake-gesprekken.
Derek Bok (2003). Universities in the market place. The commercialization of higher education. Princeton University Press.
http://www.benwilbrink.nl/projecten/selectie.sept08.htm